جوانان ایرانی با شوق داشتن اندامی تنومند، آن هم در مدتی كوتاه، به شكلی روزافزون از داروهای انرژی‌زا، مكمل‌های غذایی غیرمجاز و هورمون استفاده می‌كنند و در آینده‌ای دور یا حتی نزدیك سلامت خود و خانواده شان را به خطر می‌اندازند. به گفته كسانی كه از نزدیك با رشته پرورش اندام آشنایی دارند، میزان استفاده از مواد نیروزای غیرمجاز در این رشته بسیار بالا و نگران‌كننده است، چرا كه حتی بسیاری از مبتدیان این رشته هم دست به دوپینگ می‌زنند.

در اغلب رشته‌های ورزشی مصرف مواد انرژی‌زا در همان ابتدای كار و پیش از آنكه ورزشكار مدت زیادی را برای فراگیری فنون و اصول آن ورزش صرف كرده باشد، كاری بی‌نتیجه و غیرممكن است. دلیل این گرایش را باید در نگرش این افراد به ورزش جست‌وجو كرد: داشتن اندامی به ظاهر ورزیده و عضلاتی بزرگ و خوش فرم در كوتاه‌ترین مدت و بدون بردن رنج كافی. بسیاری از نوجوانان و جوانانی كه به پرورش اندام روی می‌آورند، با همین نگرش نه تنها به استفاده بی‌رویه از انواع پروتئین‌ها و به قول خودشان مكمل‌های غذایی  روی می‌آورند، بلكه استفاده از هورمون‌ها و داروهای گوناگون برای رشد سریع عضلات را هم ضروری می‌دانند.

هورمون و دارو در واقع برای این دسته از بدنسازان جایگزین تمرین و انجام حركات ورزشی می‌شود. نكته جالبی كه  امروزه  در باشگاه‌های بدنسازی دیده می‌شود این است كه مربیان یا به‌اصطلاح برنامه ریزان ورزشی رشته پرورش اندام بدون اینكه كمترین اطلاعاتی در مورد پیامدهای بهداشتی مواد تجویزی خود داشته باشند، به متخصصین خبره‌ای بدل شده اند كه برای هر سن و هر اندامی به سادگی نسخه می‌نویسند. گزارش زیر مروری دارد به عوارض نامطلوب و نابجای این مواد كه از نظرتان می‌گذرد.

دكتر سعید واقفی، دبیر انجمن دارو سازان ایران درخصوص داروهای انرژی‌زا می‌گوید: مصرف داروهای انرژی‌زا در بین برخی از جوانان، تبدیل به سوء مصرف شده و آنان از عوارض آنها كاملا بی‌اطلاع هستند. فروش بدون نسخه داروهای انرژی‌زا در داروخانه‌ها، غیر قانونی است و درصورت مشاهده با فروشندگان برخورد می‌شود.

 داروهایی همچون ناندرلون كه امروز مورد مصرف زیاد جوانان علاقه‌مند به بدنسازی است، عوارض ناگوار و خطرناكی به‌دنبال دارد كه از جمله این موارد، عقیم شدن مردان بعد از گذشت 5 سال از مصرف این قبیل داروهای انرژی‌زا است.

از دیدگاه كلی 4 گروه از داروها توسط ورزشكاران مورد استفاده نابجا قرار می‌گیرند كه عبارتند از:

1- داروهای نیروزا كه توسط ورزشكار به‌طور آگاهانه برای افزایش كارآیی ورزشی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

2- داروهای درمانی كه توسط ورزشكار یا پزشك معالج وی به‌طور آگاهانه و یا ناآگاهانه در قالب نسخه‌های درمانی مورد استفاده واقع می‌شوند.  طبق مقررات برخی از این داروها نظیر داروهای ضد احتقان مقلد سمپاتیك و داروهای ضد اسهال و یا كورتیكواستروئیدهای موضعی، درصورتی‌كه قبل از مسابقه توسط پزشك تیم، مصرف آنها به اطلاع كمیته برگزار‌كننده رسیده باشد، مجاز شمرده می‌شود.

3- داروهای نشئه آور كه برای ایجاد حالت خوشی كاذب و عدم احساس خستگی و تنش‌های روحی توسط ورزشكار مصرف می‌شوند.

4- هورمون‌های پپتیدی و گلیكوپروتئینی و آنالوگ‌های آنها: داروهایی مثل هورمون رشد

داروهای محرك سیستم اعصاب مركزی

این داروها در درمان جهت افزایش هوشیاری، رفع خستگی، كاهش اشتها، درمان برخی اختلالات خواب آلودگی و نیز در فزون  فعالیتی كودكان به كار می‌رود. همچنین داروهایی از این دسته  هستند كه در ورزش مورد استفاده نابجا قرار می‌گیرند  و به عنوان  محرك‌های سیستم اعصاب مركزی توسط ورزشكاران جهت  افزایش میزان انرژی، دقت و تمركز حواس، تحریك رفتاری و بالابردن سطح هوشیاری استفاده می‌شوند.

این داروها در حدود 20 درصد از مجموع سوءاستفاده‌های دارویی را به خود اختصاص می‌دهند.  داروی دیگر محرك سیستم اعصاب مركزی، كافئین است. كافئین ماده‌ای از گروه متیل گزانتین‌هاست كه در چای و قهوه به‌فراوانی وجود دارد. این دارو، علاوه بر خصوصیات كلی تحریك سیستم اعصاب مركزی به دلیل افزایش مصرف اسیدهای چرب، می‌تواند انرژی‌زا هم باشد. همچنین كافئین در تركیب برخی از داروهای مسكن و ضد‌سرماخوردگی وجود دارد. كافئین یك ماده دارویی فعال است كه در نوشیدنی‌های مرسوم نظیر چای، قهوه و كوكاكولا وجود دارد. میزان آن بسته به نوع نوشیدنی و نحوه تهیه آن متغیر است. 

داروهای مدر

این داروها شامل دسته گسترده‌ای از تركیبات شیمیایی با اثر مشترك افزایش میزان دفع ادرار است. داروهای مدر در مواردی نظیر گلوكوم، قلیایی‌كردن ادرار، آلكالوزمتابولیك، كوه گرفتگی حاد، ادم حاد ریوی، افزایش كلسیم خون، مسمومیت با یونهای مختلف، نارسایی حاد كلیوی، افزایش اسید اوریك خون، فشار خون بالا، نارسایی احتقانی قلبی و دیابت بی‌مزه كاربرد درمانی دارد. مصرف نابجای داروهای مدر در ورزش به دلیل اثر كاهش وزن ناشی از آنهاست كه در رشته‌هایی نظیر كشتی، وزنه برداری، بوكس، ورزشهای رزمی و قایقرانی مطلوب است.  به علاوه این داروها برای رقیق كردن ادرار و فرار از نتیجه آزمایشهای مثبت سایر داروهای مورد استفاده در دوپینگ به كار می‌رود. از عوارض ناخواسته این داروها، به هم خوردن تعادل آب و الكترولیت‌های بدن(كه برای حفظ حیات بسیار ضروری است) و مخاطرات قلبی-عروقی، عصبی و متابولیك ناشی از آن قابل ذكر است.

مشتقات هورمون‌های مردانه

استروئیدهای آنابولیزان، مشتقات هورمون‌های مردانه یا تستوسترون است كه در مقایسه با خود تستوسترون (هورمون مردساز) دارای اثرات آنابولیك بیشتر و اثرات مردانه (آندروژنیك)كمتر هستند. مصارف درمانی این گروه دارویی، شامل اختلالات عملكرد غدد جنسی مردانه، كم خونی، سرطان پستان(به‌عنوان داروی كمكی) آنژیوادم ارثی و آندومتریوز (بیماری زنان)، تاخیر در رشد، استئوپروز (پوكی استخوان)، سوختگی و جراحی است. این داروها توسط ورزشكاران جهت افزایش كارایی ورزشی، حجم و قدرت عضلانی، ایجاد ظاهری درشت و خشن‌نما و بالاخره افزایش حالت تهاجمی و كاهش احساس خستگی استفاده می‌شود.

امروزه به‌دلیل روی آوردن ورزشكاران به این نوع از داروها به لحاظ دفع سریع‌تر آنها نسبت به انواع تزریقی، متأسفانه میزان مصرف نوع خوراكی بالا رفته است. اثر روی متابولیسم (سوخت و ساز) كبدی داروها و استروئیدهای درون‌زا، احتباس صفرا و یرقان انسدادی، نارسایی كبدی، تخریب بافت كبد و بالاخره سرطان‌های خوش‌خیم و بدخیم از جمله عوارض كبدی این داروها هستند كه زمان بروز آنها حتی تا22 سال بعد از مصرف دارو نیز گزارش شده هستند. 

80 درصد داروهای انرژی‌زای آزاد تقلبی هستند

دكتر مجید ابهری، متخصص علوم رفتاری و آسیب شناس اجتماعی معتقد است: براساس تحقیقات انجام شده 80 درصد داروهای انرژی‌زا در بازار آزاد تقلبی است. از آنجا كه متولی معین و ضوابط خاصی بر ورود و توزیع داروهایی مانند داروهای انرژی‌زا برای بدن‌سازی‌ و تقویت جنسی به شكل قرص و آمپول وجود ندارد به همین دلیل سوداگران و فرصت طلبان از این وضعیت سوءاستفاده كرده و با عرضه داروهای تقلبی با جان افراد جامعه بازی می‌كنند.

جوانان باید بدانند انرژی‌ای كه به‌وسیله آمپول و یا قرص ایجاد می‌شود و اندامی كه به وسیله اینگونه مواد شكل می‌گیرد چنانچه در چارچوب‌های مجاز نباشد، قابل دوام نبوده و موجب بروز بیماری‌های جسمی، عصبی و روحی می‌شود.  با این حال هر روز به تعداد كسانی كه برای رشد عضلات شان عجله دارند و به مصرف دارو می‌پردازند، افزوده می‌شود تا جایی كه به گفته آگاهان حتی نوجوانان ۱۲-13 ساله هم به جرگه مصرف‌كنندگان پیوسته‌اند. از سوی دیگر حضور تعداد زیادی افراد سودجو كه فقط به فكر پر كردن جیب خودشان هستند به این اقبال دامن می‌زند.

منبع:/drfahimi.ir